De planetaire wetenschappers van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) verheugen zich. Het Europees Ruimtelijk Agentschap ESA / PRODEX (programma voor de ontwikkeling van wetenschappelijke experimenten) en Antwerp Space hebben zojuist een industrieel contract getekend voor LaRa (Lander Radioscience), een"martiaanse" instrument aan boord ExoMars 2020. Deze overeenkomst is de laatste stap vóór het vervaardigen van het vluchtmodel.

Op 5 mei 2018 zal een team van wetenschappers van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) de lancering van InSight, een NASA-missie naar de planeet Mars, bijwonen. De missie InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) gaat het inwendige van de rode planeet bestuderen. De InSight lander zal de aardbevingen van Mars, de inwendige temperatuur, en de rotatie van de planeet onderzoeken.

Twee jaar na zijn lancering nestelt de ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) zich eindelijk in zijn definitieve baan rond Mars. De satelliet, die het instrument NOMAD van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) met zich meedraagt, heeft net een jaar van atmosferische afremming achter de rug en draait nu elke 2 uur een rondje rond Mars, zo’n 400 km boven het Marsoppervlak. Het Belgische instrument NOMAD, dat op zoek zal gaan naar methaan en andere belangrijke gassen in de Marsatmosfeer, blijkt deze periode uitstekend te hebben doorstaan en is klaar om binnen enkele weken de wetenschappelijke fase te starten.

Op 13 oktober 2017 zal vanaf de Russische Cosmodrome in Plesetsk de Europese Sentinel-5 Precursor-satelliet (Sentinel-5P) worden gelanceerd in opdracht van het Europese ruimtevaartagentschap ESA. Aan boord van Sentinel-5P bevindt zich TROPOMI, een instrument dat gegevens zal verzamelen van de atmosferische samenstelling, meer specifiek met betrekking tot luchtkwaliteit, ozon en klimaataspecten.

Sinds 1968 bevindt zich in het 'boekendorp' Redu in de Belgische Ardennen een bijzonder centrum van de Europese ruimtevaartorganisatie. Met de 50ste verjaardag van het centrum in zicht heeft ESA beslist om haar Redu Centre anders te gaan noemen. De nieuwe naam European space Security and Education Centre of kortweg ESEC benadrukt de belangrijke rol die het in deze nieuwe domeinen zal spelen en legt meteen een verband met de activiteiten die er al plaatsvonden.

Hoe kunnen astronauten bij toekomstige langdurige ruimtemissies overleven? Bevoorrading is bij missies ver in het zonnestelsel moeilijk. Met het programma MELiSSA wil ESA een zelfvoorzienend life support-systeem op punt stellen. Een tijdje geleden kreeg MELiSSA in België academische erkenning via een eredoctoraat van de Universiteit Antwerpen. Christophe Lasseur van de ESA-afdeling Life Support & Physical Sciences Instrumentation leidt het programma MELiSSA. Hij kreeg een eredoctoraat van de Faculteit Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen op 30 maart laatstleden in een heel drukke periode in de ondertussen 27-jarige geschiedenis van MELiSSA, een afkorting voor Micro-Ecological Life Support System Alternative.

Voor een onderzoeker is het altijd een bijzonder moment wanneer ‘zijn’ ruimteproject groen licht krijgt. Belgische wetenschappers en ingenieurs kijken alvast uit naar de realisatie van de exoplanetenjager PLATO en naar LISA, die op zoek zal gaan naar gravitatiegolven. LISA en PLATO: een trio satellieten om gravitatiegolven te detecteren en een planetenjager. Eerder deze week is de eerste geselecteerd als derde ‘grote’ project van het wetenschappelijke programma van ESA, de tweede is goedgekeurd om verder ontwikkeld te worden als een ‘mediumklasse’ programma.

Het Europese QB50 project is gericht op het ontwikkelen en ontplooien in de ruimte van een netwerk van kleine satellieten voor de studie van de onderste lagen van de thermosfeer. Het project wordt gefinancierd door de Europese Unie en brengt een internationaal consortium samen waarvan het von Karman instituut (VKI) aan het hoofd staat. De eerste van twee lanceerraketten die de QB50 constellatie in een baan om de aarde zal brengen is deze dinsdag met succes gelanceerd (11u11 Cape Canaveral, 17u11 Brussel).

Met bijkomende investeringsfondsen toont ons land opnieuw aan dat het de activiteiten van het ESA Redu Centre in de provincie Luxemburg verder wil uitbouwen. Redu moet in het bijzonder uitmunten in educatie en cyberveiligheid. Er lopen momenteel al projecten op dit vlak en dat zal nog beter kunnen dankzij deze nieuwe fondsen, die bovenop plannen voor nieuwe infrastructuur komen. Tegelijk zal ESA de activiteiten van het ESA Redu Centre ondersteunen met passende maatregelen om Redu een duidelijke identiteit en perspectieven op lange termijn te geven.

Onnodig te zeggen dat de uitdagingen van onze samenleving steeds meer aandacht vragen voor wetenschappen, technologie, engineering en wiskunde. Het onderwijs in ons land hecht dan ook veel belang aan deze zogenaamde STEM-richtingen. Afgelopen week kregen Franstalige scholen (21 uit het basisonderwijs en 5 uit het secundair onderwijs) voor de tweede keer het officiële label Sciences à l'école. Het gaat om een initiatief van ESA, in samenwerking met het ministerie van onderwijs van de Franstalige Gemeenschap. Daarbij is het de bedoeling om wetenschappen op school meer en beter aan bod te laten komen en daarbij gebruik te maken van de ruimte en de ruimtevaart als 'kapstok'.

De Belgische ruimtevaart-industrie heeft het moeilijk om hoog opgeleid Belgisch talent aan te trekken terwijl Belgische studenten met interesse in een carrière binnen de ruimtevaart niet gemakkelijk in contact geraken met de industrie. Voor ere-senator Dominique Tilmans, voormalig voorzitter van de werkgroep Ruimtevaart van de senaat, het sein om de mouwen op te stropen, contact te zoeken met gelijkgestemde geesten en een oplossing te zoeken voor dit probleem. Resultaat : YouSpace.be, een platform dat studenten koppelt aan mentoren uit industrie en onderwijswereld.

België krijgt tegen midden 2016 een eigen ruimtevaartagentschap. De organisatie, dat de bestaande diensten zal opslokken, zal ongeveer een zestig medewerkers tellen en moet de belangen behartigen van de Belgische ruimtevaartindustrie. Op deze manier wil de federale regering de Belgische ruimtevaartindustrie naar de wereldtop brengen. 

Europa’s systeem voor satellietnavigatiesysteem Galileo breidt steeds maar uit. De vorig jaar gelanceerde satellieten 9 en 10 zenden nu bruikbare navigatieboodschappen uit. Bij metingen van de Galileosignalen is een bijzondere rol weggelegd voor het ESA-centrum in Redu in de Belgische provincie Luxemburg. De twee satellieten gingen op 11 september vorig jaar samen de ruimte in. Eenmaal veilig aangekomen in een baan om de aarde werden hun systemen ingeschakeld.

Vanop de Europese lanceerbasis in Frans-Guyana is op donderdag 3 december 2015 met succes de LISA Pathfinder satelliet in de ruimte gebracht. De satelliet, die werd uitgerust met hardware waarmee men gravitatiegolven wil detecteren, werd in de ruimte gebracht door middel van een Europese Vega draagraket. LISA Pathfinder moet in de ruimte nieuwe spitstechnologie testen die op Aarde niet kan worden getest. Indien deze technologie slaagt, zal deze later gebruikt ook worden bij de ambitieuze eLISA-missie. Ook enkele Belgische bedrijven zijn betrokken bij deze missie.

Het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceerde op donderdag 29 oktober een verbazingwekkende ontdekking: het ruimtetuig Rosetta van het Europese Ruimtevaartagentschap ESA heeft – voor het eerst – de aanwezigheid ontdekt van zuurstofgas (O2) in de atmosfeer van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Meer nog, zuurstofgas blijkt één van de belangrijkste bestanddelen te zijn en tot 10% van de komeetatmosfeer uit te maken.

Om de toekomstige ExoMars-missie voor te bereiden, zal een consortium van zeven Europese onderzoeksinstituten, gecoördineerd door het Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA-CSIC) nieuwe technieken ontwikkelen om de gegevens van bestaande Marsmissies te analyseren. Het project kreeg de naam UPWARDS en heeft met het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA), internationaal erkend voor zijn expertise in de observatie en modellering van planeetatmosferen, een heel waardevolle partner aan boord.

Sinds de oprichting op 25 november 1964 doet het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) onderzoek en geeft het publieke dienstverlening op het vlak van de ruimte-aëronomie. Dit is de fysica en chemie van de atmosfeer van de Aarde en van andere planeten, en de kosmische ruimte. Om de belangrijkste gebeurtenissen van het BIRA extra in de kijker te zetten, werd het boek "50 years of research at the Belgian Institute for Space Aeronomy" uitgebracht.

Op donderdag 23 april 2015 kregen een 100-tal Belgische jongeren tussen 12 en 14 jaar de kans om samen met Zweedse en Griekse schoolkinderen vragen te stellen aan astronaute Samantha Cristoforetti die momenteel leeft en werkt aan boord van het internationale ruimtestation ISS. De rechtstreekse videoverbinding met het ISS vond plaats vanuit de turbinehal van de voormalige onderzoeksreactor BR3 van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK-CEN) in Mol.

Op zondag 15 februari 2015 is de vijfde en laatste Europese ATV bevoorradingsmodule opgebrand in de atmosfeer van de Aarde. Nadat deze 21 ton zware onbemande vrachtmodule op 29 juli 2014 in de ruimte werd gebracht, koppelde het ruimtetuig zich op 12 augustus vast aan het internationale ruimtestation ISS. Nu een einde is gekomen aan de laatste Europese ATV bevoorradingsmissie komt ook een einde aan de grootste Europese bijdrage tot het ISS.

De opdracht van het vijfde en laatste vrachtruimteschip van ESA voor het internationaal ruimtestation ISS zit er volgende maand op. Dan zal de naar de Belgische wetenschapper Georges Lemaître genoemde ruimtecargo in de atmosfeer van de aarde duiken en verbranden, maar niet zonder eerst belangrijke metingen te verrichten.

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA gaat in februari 2015 een experimenteel onbemand ruimtetuig in de ruimte brengen. Zo zal het Intermediate eXperimental Vehicle (IXV) door middel van een Vega raket in de ruimte gebracht worden waarna het ruimtetuig autonoom moet terugkeren naar de Aarde. België neemt prominent deel aan dit ambitieus Europees ruimteproject.