Op 25 oktober 2006 werden van op de Amerikaanse lanceerbasis Vandenberg in Californië twee STEREO satellieten door middel van een Delta 2 raket in de ruimte gebracht. STEREO staat voor 'Solar TErrestrial RElations Observatory'. Dit project bestaat uit twee kunstmanen die elk 16 instrumenten aan boord hebben die voor het eerst driedimensionale beelden moeten maken van onze Zon.
België speelt zowel op wetenschappelijk als ook op technisch vlak een niet onbelangrijke rol in dit Amerikaans project en vooral de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) en het Centre Spatial de Liège (CSL) werden hierbij betrokken. De twee STEREO satellieten hebben elk een gewicht van 640 kilogram en bevinden zich in een baan om de zon vanwaar ze op geruime afstand van elkaar dezelfde regionen op de Zon kunnen fotograferen.
De zon in 3D
Wetenschappers hebben vandaag de dag nog steeds heel veel vragen over onze Zon en vooral dan over haar buitenste atmosfeer, de corona. De meest gestelde vragen kunnen ongetwijfeld in verband gebracht worden met de coronale massa uitstoten of coronal mass ejections (CME’s). Deze CME’s zijn uitstoten van plasma dat afkomstig is uit de zonnecorona. Dit werd voor het eerst waargenomen in december 1971. Dit plasma wordt verwarmd tot meer dan 1 miljoen graden en de uitgestoten massa van meer dan 1 miljard ton bereikt snelheden van miljoenen kilometers per uur. Wanneer een dergelijke plasmawolk in de richting van onze planeet wordt uitgestoten, komt die op aarde aan na drie of vier dagen. Deze CME’s spelen dan ook een zeer belangrijke rol in het zogenaamde ruimteweer, aangezien deze uitbarstingen de omgeving van de aarde ernstig kunnen verstoren. CME’s veroorzaken ook geomagnetische stormen die problemen met satellieten kunnen veroorzaken en het elektriciteitsnet kunnen verstoren. Wellicht is het meest gekende en mooiste fenomeen van geomagnetische stormen het poollicht dat vaak in Scandinavië wordt waargenomen en bij uitzonderlijke gevallen ook in België te zien is. Helaas begrijpen wetenschappers nog steeds niet goed hoe CME’s precies ontstaan. Het unieke aan het STEREO project is dat beide tuigen een soort van menselijk zicht zullen vormen, aangezien deze satellieten een driedimensionaal beeld zullen maken van onze ster en zijn CME’s. Dankzij deze driedimensionale gegevens zal men een dieptezicht krijgen en kunnen zonnefysici ondermeer de eigenschappen van deze uitbarstingen beter begrijpen. STEREO zal daarnaast ook de aankomsttijd van deze CME’s voorspellen, aangezien deze kunstmanen voor het eerst de CME’s zullen kunnen volgen van bij hun ontstaan op de zon tot aan de aarde dankzij het Heliospheric Imager instrument.
De Belgische bijdrage
De Belgische bijdrage aan het STEREO project heeft een prijskaartje van 2,8 miljoen euro. In dit bedrag zijn de hardware en wetenschappelijke voorbereiding inbegrepen. Alles werd gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid. Het Solar Influences Data analysis Center (SIDC) van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) bestudeert al vele jaren de zonnecorona met zijn CME’s en is nauw betrokken bij het STEREO project. Voor het SDIC is de informatie van de STEREO satellieten van zeer groot belang omdat wetenschappers van dit centrum op deze manier in real time informatie zullen krijgen over het ruimteweer. Net als in de meteorologie zal het SDIC geavanceerde software gebruiken voor het automatisch verwerken van de gegevens. Wetenschappers van het SDIC hopen dan ook op deze manier meer betrouwbare ruimteweervoorspellingen te kunnen maken. Naast de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) werd ook het Centre Spatial de Liège (CSL) betrokken bij dit project en leverde het één van de belangrijkste bijdrages aan de ontwikkeling van de twee Heliospheric Imagers. Het Centre Spatial de Liège (CSL), dat een onderzoeksinstelling is van de universiteit van Luik, ontwikkelde een dubbel optisch systeem voor breedbeeldfotografie van de heliosfeer. Beide instrumenten werden optisch geijkt en getest in de ruimtesimulators van het CSL.
