Het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) is een wetenschappelijk instituut dat in 1964 werd opgericht en ondermeer de studie van de hoge lagen in onze atmosfeer bestudeert. Dit instituut is gevestigd naast de Koninklijke Sterrenwacht van België, op het zogeheten 'plateau van Ukkel' nabij Brussel.
Voor deze instelling werd opgericht, bestond bij veel Belgische wetenschappers al een enorme interesse in de onderzoeksdomeinen waarbinnen het BIRA vandaag de dag actief is. In 1939 richtte het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) een interne dienst op die ondermeer onderzoek verrichtte naar absorbtie van zonnestralen door de hoogste atmosfeer van de Aarde. Doordat de behoefte aan een autonoom instituut, dat zich zou verdiepen in aëronomische verschijnselen steeds groter werd, maakte de aëronomische dienst van het KMI zich in 1964 los. Vandaag de dag maakt het BIRA deel uit van één van de twaalf officiële operationele diensten van het Federaal Wetenschapsbeleid.
Onderzoek naar atmosferen
Vandaag de dag zijn de projecten en opdrachten van dit instituut soms zeer eenvoudig maar zeer ambitieus. Vaak gaat het hem om het verwerven van wetenschappelijke en technologische kennis op vlak van de samenstelling van atmosferen en welke rol onze Zon hierin speelt. Wetenschappers van het BIRA stellen vaak eigen onderzoeksprogramma's samen of nemen deel aan internationale projecten waarbij soms tal van instrumenten worden ontwikkeld die nodig zijn voor het uitvoeren van deze studies. De resultaten van deze studies of analyses die het BIRA verkrijgt zijn niet enkel zeer handig voor de academische wereld maar worden ook gebruikt door de overheid of andere instellingen ten behoefte van de maatschappij of burgers, aangezien de evolutie van de aarde en haar atmosfeer zeer belangrijk is voor het leven op onze planeet. Aëronomisch onderzoek kan zowel op aarde gebeuren door middel van stratosferische ballonnen of door middel van satellieten vanuit een baan om onze planeet draaien. De wetenschappelijke onderzoeken en programma's die geleid worden vanuit het BIRA zouden niet kunnen overleven zonder de ondersteuning van de diensten toegepaste aëronomie en het Belgian User Support and Operation Centre (B.USOC). Bij het departement 'toegepaste aëronomie' worden dan weer alle meetinstrumenten ontwikkeld die nodig zijn om onderzoeken te laten uitvoeren terwijl het B.USOC de relaties onderhoudt tussen de onderzoekers, de industrie, de ruimtevaartorganisaties en in staat voor de technische en operationele ondersteuning van de experimenten.
Meehelpen bij de verkenning van het zonnestelsel
Het BIRA is niet enkel actief op vlak van aëronomisch onderzoek bij onze eigen planeet maar neemt ook deel aan internationale projecten die ons zonnestelsel verder moeten verkennen. Zo werken de onderzoekers van het BIRA ondermeer mee aan de Rosetta missie van het Europese ruimtevaartagentschap ESA die in 2014 moet aankomen bij de komeet Churyumov-Gerasimenko om deze nauwkeurig te onderzoeken. Het BIRA ontwikkelde samen met Belgische industriële partners de massaspectrometer ROSINA die de samenstelling van de gassen en ionen uit de atmosfeer van deze komeet moet analyseren. Het BIRA neemt ook deel aan gelijkaardige experimenten die zich aan boord van de Europese Mars Express en Venus Express ruimtetuigen bevinden. De snelle evolutie van het klimaat op Aarde en de samenstelling van onze planeet krijgen de laatste jaren een enorme internationale aandacht. Dit is ook het geval bij het BIRA dat rechtstreeks betrokken was bij enkele succesvolle instrumenten van het Envisat programma van het Europese ruimtevaartagentschap ESA. Envisat was het grootste milieu-observatorium dat Europa ooit in de ruimte bracht. Het BIRA participeerde in vier instrumenten aan boord van Envisat die ondermeer de vervuiling in onze atmosfeer in kaart brachten. Andere projecten waar het BIRA mee aan deelneemt zijn de vier Europese Cluster satellieten die een driedimensionele kaart moeten opstellen van de magnetosfeer of de Ulysses missie waarbij een ruimtesonde voor het eerst in de geschiedenis over de polen van onze Zon vloog om de eigenschappen van de zonnewind te onderzoeken. Naast de instrumenten die deel uitmaken van ruimtesondes of satellieten beschikt het BIRA in zijn kantoren aan de Ringlaan in Ukkel ook over krachtige computers waarmee men niet enkel de verwerking doet van enorme hoeveelheden informatie die afkomstig is van alle projecten maar ook simulaties mee kan uitvoeren.
Belangrijke educatieve rol
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie beschikt ook over didactisch materiaal om aëronomie en het onderzoek naar atmosferen bekend te maken bij het grote publiek. Zo beschikt dit federale onderzoeksinstituut over een interessante website waar alle projecten en onderzoeken van het BIRA worden voorgesteld. Daarnaast stelt het BIRA zich ook voor aan het grote publiek via enkele permanente tentoonstellingen in het Euro Space Centre in Redu en Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België. Tijdens bepaalde evenementen of tijdelijke tentoonstellingen is het BIRA ook vaak van de partij en om de media op de hoogte te houden van de laatste activiteiten of ontekkingen van het BIRA verspreidt het communicatieteam regelmatig persberichten naar de Belgische pers.
