In dit artikel in de reeks 'Belgen in de sterrenkunde' gaat het ditmaal over één van de grootste Belgische sterrenkundigen die een groot deel van zijn leven leefde en werkte in de Verenigde Staten. Zo was de in Gent geboren George Van Biesbroeck vele jaren lang nauw verbonden aan de Yerkes Observatory en McDonald Observatory waar hij verschillende planetoïden, kometen en dubbelsterren ontdekte en bestudeerde.
Opleiding
George Van Biesbroeck, geboren op 21 januari 1880 te Gent, studeerde in 1902 af als burgerlijk ingenieur aan de Rijksuniversiteit Gent waarna hij begon te werken als ingenieur voor de Brusselse overheid. Omwille van zijn enorme interesse in sterrenkunde en zijn technische kennis als ingenieur sloot hij zich na zijn studies als vrijwilliger aan bij de Koninklijke Sterrenwacht van België waar hij enkele jaren officieel te werk gesteld werd. Vervolgens ging Van Biesbroeck theoretische sterrenkunde studeren in Gent waarna hij aan het werk ging bij het Heidelberg-Königstuhl State Observatory en het Leibniz Institute for Astrophysics Potsdam in Duitsland. Daar kreeg hij onder andere les en werkte hij samen met de bekende Duitse fysicus en astronoom Karl Schwarzschild.
Werk en leven
In 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd George Van Biesbroeck uitgenodigd door het Yerkes Observatory in de Verenigde Staten dat deel uitmaakt van de University of Chicago. De reis naar het Yerkes Observatory bleek in de oorlogsjaren geen gemakkelijke opgave te zijn waardoor hij besliste zich samen met zijn gezin definitief te vestigen in de Verenigde Staten. Uiteindelijk werd in 1916 aan Van Biesbroeck door het Yerkes Observatory een positie aangeboden en verwierf hij in 1922 het Amerikaans staatsburgerschap. Het Yerkes Observatory werd de vaste werkplek van de Belgisch-Amerikaanse astronoom tot hij met pensioen ging in 1945. Na zijn pensioen werd Van Biesbroeck ook een zeer gedreven astronoom aan het McDonald Observatory in Texas.
Uiteindelijk zou hij pas in 1963 het Yerkes Observatory verlaten aangezien hij een nieuwe opdracht aanvaarde door de Nederlandse sterrenkundige Gerard Kuiper om te werken voor het Lunar and Planetary Laboratory van de Universiteit van Arizona. Hier zou Van Biesbroeck blijven werken tot enkele maanden voor zijn overlijden in 1974. Gedurende zijn carrière als sterrenkundige reisde George Van Biesbroeck ook in de jaren '40 en '50 van de 19de eeuw ook vaak naar afgelegen plekken in het kader van astronomische expedities. Zo reisde hij op 72-jarige leeftijd nog naar Soedan om met behulp van een 20 inch telescoop Einstein's relativiteitstheorie aan te tonen tijdens een totale zonsverduistering. Zijn reis naar Soedan werd ook gepubliceerd in het bekende Amerikaanse weekblad Time Magazine.
George Van Biesbroeck - Foto: Chicago History Museum
Ontdekkingen
George Van Biesbroeck ontdekte tussen 1922 en 1939 maar liefst zestien planetoïden en 43 dubbelsterren. Daarnaast was hij ook de ontdekker van de periodieke komeet 53P/Van Biesbroeck die hij op 1 september 1954 ontdekte vanop het Yerkes observatorium in Wisconsin, Verenigde Staten. Naast de periodieke komeet 53P/Van Biesbroeck ontdekte hij ook nog de twee niet-periodieke kometen C/1925 W1 (Van Biesbroeck 1) en C/1935 Q1 (Van Biesbroeck 2). een andere belangrijke verwezenlijking van deze astronoom was de publicatie in 1961 van de 'Van Biesbroeck's star catalog'. Deze cataloog met zwakke sterren werd door George Van Biesbroeck zelf samengesteld aan de hand van waarnemingen die hij verrichte met de 82 inch Otto Struve refractor telescope van het McDonald Observatory in Texas. De objecten in deze cataloog kregen de naam 'VB' met daarna een nummer. Eén van deze zwakke sterren, VB 10, bevindt zich op een afstand van ongeveer 19 lichtjaar van ons, maakt deel uit van een meervoudig systeem en heeft een absolute helderheid van magnitude 19. Op het moment van de ontdekking van VB 10 was dit één van de zwakste sterren die op dat moment kon worden waargenomen.
Enkele ontdekte planetoïden door Van Biesbroeck:
- 990 Yerkes
- 993 Moultona
- 1024 Hale
- 1033 Simona
- 1045 Michela
- 1046 Edwin
- 1270 Datura
- 1312 Vassar
- 2253 Espinette
- 2463 Sterpin
- 3641 Williams Bay
Prijzen & erkenningen
Door zijn lange en productieve carrière als sterrenkundige ontving George Van Biesbroeck verschillende internationale prijzen. Zo ontving hij in 1910 de Gold Medal of the Royal Danish Society of Sciences en in 1926 de Donohe Comet Medal of the Astronomical Society of the Pacific. In 1928 ontving Van Biesbroeck de bekende Valz Prize van de French Academy of Sciences en later kreeg hij in 1957 ook nog eens de James Craig Watson Medal onderscheiding van de Amerikaanse Nationale Academie van Wetenschappen. De prijs afkomstig van de James Craig Watson Medal wordt betaald uit de erfenis van de astronoom James Craig Watson.
Een andere belangrijke erkenning voor het werk van George Van Biesbroeck is ongetwijfeld het feit dat een inslagkrater op de maan zijn naam draagt. Zo kreeg een tien meter grote krater in de Oceanus Procellarum maria op de maan de naam Van Biesbroeck. Deze kleine krater maakt deel uit van de grote Krieger krater. Ook kreeg een planetoïde, die op 17 oktober 1906 werd ontdekt door de Duitse sterrenkundige August Kopff, de naam 1781 Van Biesbroeck. Deze bijna negen kilometer grote planetoïde werd uiteindelijk op 1 januari 1974 door het Minor Planet Center officieel genoemd naar de Belgisch-Amerikaanse astronoom. Voor George Van Biesbroeck moet één van de mooiste erkenningen van zijn werk zijn dat zijn naam eeuwig zal verder leven op het McDonald Observatory in Texas, Verenigde Staten. Zo kregen één van de twee heuvels waarop telescopen staan, de naam Mount Van Biesbroeck doordat Van Biesbroeck hier jarenlang heeft gewerkt en ontdekkingen heeft gedaan.
Sinds 1997 wordt door de American Astronomical Society ook tweejaarlijks de George Van Biesbroeck Prize uitgereikt aan wetenschappers met uitzonderlijke carrières in de sterrenkunde. Voor 1997 werd deze erkenning uitgereikt door de Van Biesbroeck Award, Inc.
