In het von Karman Instituut (VKI) in Sint-Genesius-Rode, nabij Brussel, vond in de maand november een internationale workshop plaats over het QB50 project. QB50 is een ambitieus project dat bestaat uit een constellatie van 50 zeer kleine satellieten die ongeveer 10x10x10 centimeter groot zijn en ontwikkelt worden door teams van studenten aan universiteiten, onderzoeksinstituten en polytechnische scholen. Het doel van de workshop was de doelstelling vast te leggen van zowel een wetenschappelijk alsook pedagogisch initiatief dat eveneens de ambitie heeft wereldwijd het voortouw te nemen op vlak van nanosatellieten die uitgerust zijn met instrumenten om onze thermosfeer te bestuderen. De thermosfeer is een weinig verkend gebied in de atmosfeer op een hoogte tussen de 90 en 320 kilometer. Op de workshop waren ondermeer Michel Courtois, ESA Direcor of Technical and Quality Management en ESTEC-directeur, en professor Bob Griggs van de California Polytechnic State University (Calpoly) in San Luis Obispo aanwezig. De ontmoeting tussen de onderzoekers werd georganiseerd op initiatief van VKI-directeur Jean Muylaert die gespecialiseerd is in de systemen en de problemen die te maken hebben met de terugkeer van ruimtetuigen in de atmosfeer.
De workshop in het VKI werd geopend door Monique Wagner, hoofd van de afdeling Onderzoeksprogramma’s en Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen van het Belgisch federaal wetenschapsbeleid. Het evenement trok een hondertal mensen aan uit Europa en de Verenigde Staten waardoor onderzoekers van onze atmosfeer uit tal van instituten en universiteiten met elkaar in contact kwamen. De aanwezigen maakten er ondermeer een staat op van de kennis van de thermosfeer. Met het QB50 project wil men tijdens één lancering 50 dubbele CubeSat satellieten in de ruimte brengen die elk 2 tot 3 kilogram wegen. Om deze nanosatellieten in ruimte te brengen zal men beroep doen op een Russische militaire Shtil raket die in de zomer van 2013 moet gelanceerd worden vanuit een kernonderzeeër nabij Moermansk. Door de bijzonder wendbare derde rakettrap van de Shtil draagraket zullen de QB50 nanosatellieten uitgezet worden in de thermosfeer waarna deze kunnen beginnen aan hun wetenschappelijke missie. Gedurende enkele weken moeten de vijftig CubeSat satellietjes gelijktijdig metingen uitvoeren op verschillende punten over dat deel van de atmosfeer waarin ruimtetuigen terugkeren. QB50 moet een netwerk worden rondom onze planeet op een hoogte van 300 kilometer. Elke CubeSat zal 200 tot 400 kilometer van elkaar verwijderd zijn. Momenteel hebben al een vijftiental landen kenbaar gemaakt te willen meewerken aan het QB50 project.
Artistieke impressie van een QB50 nanosatelliet in een baan om de Aarde - Foto: NCKU
Tijdens de QB50 workshop op 17 en 18 november 2009 in het VKI werden vier werkgroepen opgericht om het project in goede banen te leiden. Tegen eind oktober 2010 moeten de CubeSat voorstellen overgemaakt worden waarna men het jaar daarop een keuze kan maken tijdens de volgende workshop die eveneens in het VKI zal plaatsvinden. In maart 2013 moeten de nanosatellieten aan het ESTEC overhandigd worden voor een reeks van uitgebreide tests waarna men hoopt in juli 2013 het netwerk te kunnen ontplooien.
Het Belgische von Karman Instituut, dat gespecialiseerd is in de simulatie en modellering van supersonische en hypersonische concepten en in onderzoek naar de terugkeer van ruimtetuigen in de atmosfeer, heeft de taak op zich genomen om een financiering te vinden voor het QB50 programma. Daarnaast zal het VKI ook een lanceercontract afsluiten en zal het de speciale Re-Entsat ontwikkelen waarmee men terugkeertechnologie wil uittesten. Samen met het VKI zal ook het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) samenwerken voor de gegevensbank met het ESA-grondstation van Redu in de provincie Luxemburg. CubeSat kunstmanen zijn bij universiteiten en onderzoeksinstellingen over de hele wereld zeer populair aangezien deze snel kunnen gebouwd worden en niet al te duur zijn. In Duitsland ontwikkelen studenten van universiteiten en polytechnische scholen verschillende projecten zoals Beesat uit Berlijn, StarD uit Dresden en Heidelsat uit Heidelberg. Ook in België wordt momenteel de laatste hand gelegd aan een eerste CubeSat nanosatelliet dat ontwikkeld werd door studenten van de Universiteit van Luik en in 2010 de ruimte moet ingaan. Om de nabije omgeving rondom de Aarde niet te verzadigen met nanosatellieten worden deze kleine tuigjes zo in een baan om de Aarde gebracht dat ze na 25 jaar op natuurlijke wijze opbranden in de atmosfeer.
Bron: ESA
