Toen op 17 september 2011 de deuren opengingen van een grote tent in het Smithsonian National Air & Space Museum's Udvar-Hazy Center bevond zich tussen de toeschouwers een bijzondere gast. Samen met zijn vrouw bevond zich in de wachtrij de in België geboren Phil Pressel die gedurende 46 jaar lang één van de grootste Amerikaanse militaire geheimen voor zichzelf wist te houden. Op die 17de september kon de wereld voor het eerst van nabij kennismaken met de Amerikaanse KH-9 HEXAGON spionagesatelliet die gedurende de Koude Oorlog een zeer belangrijke rol heeft gespeeld.
Voor Pressel was het bezoek met zijn vrouw aan de spionagesatelliet een bijzonder emotioneel moment aangezien hij tientallen jaren heeft moeten verzwijgen dat hij de bedenker was van het belangrijke optische camerasysteem aan boord van de achttien meter lange imposante spionagesatelliet. Phil Pressel werkte vele jaren aan één van de meest succesvolle Amerikaanse spionageprogramma’s en heeft al die jaren nooit over zijn werk kunnen praten. Woorden als 'film' en 'HEXAGON' mocht Pressel nooit in de mond nemen en zelfs zijn echtgenote wist dertig jaar lang niet wat voor werk haar man juist deed. Nu de Amerikaanse overheid heeft beslist om de plannen en details van de KH-9 HEXAGON spionagesatelliet vrij te geven, kan Phil Pressel eindelijk praten over zijn werk aan een ‘speciaal project’. De kleine Belg met zijn geniale ideeën is dan ook bijzonder fier en opgelucht dat de wereld nu mag weten waar hij al die jaren in het grootste geheim aan gewerkt heeft.
Phil Pressel naast de KH-9 HEXAGON spionagesatelliet in het Smithsonian National
Air & Space Museum - Foto: Space.com
De nu in San Diego wonende Philip Pressel werd in 1937 in Antwerpen geboren maar vluchtte omwille van zijn Joodse afkomst tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Frankrijk waar hij vijf jaar kon onderduiken bij een gezin. Het bijzondere ‘geheime’ verhaal van Phil Pressel begint echter in 1953, zeven jaar nadat hij verhuisde naar de Verenigde Staten, wanneer hij door het in Connecticut gevestigde bedrijf Perkin-Elmer wordt aangenomen om er als ingenieur te werken in opdracht van de Amerikaanse overheid aan een ‘speciaal project’. Pressel werkte er gedurende twee jaar aan het ontwerp van het optisch camerasysteem van het HEXAGON-programma dat een innovatief zoeksysteem was waarmee men vanuit de ruimte militaire constructies, bewegende troepen, radarinstallaties en vliegvelden in beeld kon brengen. Bij elke scan zou de camera aan boord van de spionagesatelliet een gebied van 685 kilometer fotograferen. Dankzij beweegbare camera’s kon het systeem zowel ‘voor’ alsook ‘achter’ de satelliet opnamen maken met een resolutie van minder dan één meter. Het meest opmerkelijke en innovatieve aan boord van de KH-9 HEXAGON was volgens Pressel de snelheid waarmee de filmrolletjes doorheen de camerasystemen liepen. Op 10 oktober 1966 kreeg Phil Pressel uiteindelijk te horen dat Perkin-Elmer het HEXAGON-contract had binnengehaald waarna hij op 15 juni 1971 samen met zijn collega’s de eerste lancering van een KH-9 HEXAGON spionagesatelliet bijwoonde op de Vandenberg lanceerbasis in Californië. Pressel en zijn collega’s bleken enorm onder de indruk te zijn van de omvang van de krachtige Titan III-D raket en de bijhorende spionagesatelliet waarna ze het ruimtetuig de bijnaam ‘Big Bird’ gaven. Deze benaming zal later nog vaak worden gebruikt voor Amerikaanse satellieten. Na een gebruikelijke test en kalibratieperiode, kort na de lancering, bleek het optisch camerasysteem van Pressel perfect te functioneren. De beelden die de KH-9 HEXAGON spionagesatelliet maakte, werden met één van de vier terugkeercapsules terug naar de Aarde gebracht. Eenmaal deze capsules zich in de atmosfeer van de Aarde bevonden, werden ze met een aangepast militair C-130 vrachtvliegtuig opgepikt toen de capsules langzaam afdaalden met een parachute. Enkele dagen na de ‘vangst’ begonnen specialisten van Amerikaanse inlichtingendiensten in het grootste geheim de vele beelden, afkomstig van Pressel’s systeem, te analyseren. Wanneer alle vier de terugkeercapsules aan boord van de KH-9 HEXAGON satelliet werden gebruikt, werd de kunstmaan uit dienst genomen waarna men een nieuwe lanceerde.
Volgens Phil Pressel is HEXAGON vandaag de dag nog steeds één van de meest complete en doeltreffende spionageprogramma’s uit de militaire ruimtevaart. De KH-9 HEXAGON satellieten waren de laatste kunstmanen die hun beelden met capsules terugstuurden naar de Aarde. Tussen 1971 en 1985 werden maar liefst negentien KH-9 HEXAGON spionagesatellieten met succes in de ruimte gebracht die elk 96 kilometer film aan boord hadden. Bij de twintigste lancering van een KH-9 HEXAGON ging de spionagesatelliet verloren waarna men besliste het programma stop te zetten. Al de HEXAGON-spionagesatellieten werden in een polaire elliptisch baan om de Aarde gebracht (160 x 240 kilometer) door Titan III-D draagraketten. Elke KH-9 HEXAGON satelliet had een gewicht van 11,4 ton en had een maximale levensduur van 275 dagen. De kunstmaan zelf werd gebouwd door Lockheed Missile and Space Company terwijl de Mk. 8 terugkeercapsules ontwikkeld werden door McDonnell Douglas Astronautics. Daarnaast waren ook nog de bedrijven Eastman Kodak, TRW Systems, General Electric en Itek Corporation betrokken bij het ontwerp en de bouw van deze spionagesatellieten en zijn systemen. Het hoofddoel van het HEXAGON-systeem was in de eerste plaats om oorlogen te vermijden. Het systeem werd zo ontworpen dat men ondermeer geheime Sovjet-lanceersilo’s kon in kaart brengen. Dergelijke gevoelige informatie kon de Amerikaanse president Nixon begin de jaren ’70 gebruiken bij het ondertekenen van het eerste Strategic Arms Limitation Treaty (SALT) dat als doel had het aantal strategische wapens en de kracht van het nucleaire arsenaal van beide supermachten niet verder te laten groeien. De kostprijs van het KH-9 HEXAGON programma wordt geschat op meer dan vier miljard dollar.
